Het was een wereld waar handel gelijk stond aan uitwisseling van ideeën, smaken en culturen. En dat voel je nog steeds, in elke stad, in elk plein, in elk gezicht dat je onderweg ontmoet.
Tussen de woestijnen en de bergen ligt een land dat zijn ziel heeft bewaard. Steden als Samarkand, Buchara en Khiva ademen de sfeer van een tijd waarin kooplieden te paard arriveerden, waar mozaïeken fonkelden als juwelen in het zonlicht en waar de geur van kardemom en komijn uit de bazaars opsteeg. Vandaag is Oezbekistan een land in beweging, maar met een blik die nog altijd naar zijn glorieuze verleden is gericht.
De eerste trein richting het verleden
Zodra we per vliegtuig aan zijn gekomen, nemen we direct de moderne trein die de eeuwenoude Zijderoute nieuw leven inblaast. Buiten het raam wisselen zandvlakten en dorpen elkaar af, afgewisseld door gouden velden vol katoen. De trein brengt ons naar Samarkand, ooit het stralende middelpunt van deze handelsroute. Een stad die al sinds 700 voor Christus reizigers verwelkomt.
Wanneer we uitstappen, hangt de ochtendlucht zwaar van warmte en stof. De naam alleen al, Samarkand, klinkt als een belofte. We lopen richting het Registan-plein, waar drie madrassa’s bevinden. Elk gebouw is bedekt met duizenden mozaïektegeltjes in blauw, turquoise en goud. Het is nog vroeg. De zon komt net op en raakt de koepels met zacht licht. Alles wat we eerder over deze plek lazen, valt in het niets bij wat we zien.
Later die dag dwalen we door Shah-i-Zinda, “de levende koning”. Een smalle laan vol mausolea, waar elke boog en tegel een ander patroon vertelt. Eeuwenoude graven, bedekt met majolica en kalligrafie, weerspiegelen de bloeitijd van de Timuridische dynastie.
’s Avonds keren we terug naar het Registan. Waar de ochtend verstild was, schittert het plein nu in goud licht. De koepels gloeien, de lucht is vol geluid, en even lijkt het alsof de tijd zelf even stilstaat om mee te kijken.
Buchara: het hart van de oude wereld
We reizen verder naar Buchara, een stad die al meer dan tweeduizend jaar continu bewoond is. Buchara was eeuwenlang een intellectueel en spiritueel centrum van Centraal-Azië. Hier kwamen handelaren, imams en dichters samen om kennis te delen. Dat voel je nog steeds in de rustige energie van de stad.
We slapen bij een familie in het oude centrum. Het ontbijt bestaat uit vers fruit, honing, thee en brood dat nog warm is van de oven. Buchara is een stad van zonsopkomsten. In de vroege uren, wanneer de stenen nog koel zijn en de zon opkomt, dwaal je door steegjes die je naar verborgen binnenplaatsen leiden.
Het Poi-Kalyan-complex is het hart van Buchara. Een minaret van bijna vijftig meter hoog torent boven de stad uit, een vuurtoren van steen die eeuwenlang reizigers de weg wees. Aan haar voet liggen de Kalyan-moskee en de Miri-Arab-madrassa, met tegels die fonkelen als water. Hier staan we even stil. Niet alleen om te kijken, maar om te luisteren.
Later, in de schaduw van de bazaar, ontmoeten we een jonge ambachtsman die houten doosjes snijdt met motieven die al eeuwen onveranderd zijn. Zijn handen bewegen rustig, alsof hij precies weet dat schoonheid tijd nodig heeft. En dat geldt ook voor Buchara zelf. Wanneer de avond valt, vult de lucht zich met muziek. In de verte speelt iemand gitaar, kinderen rennen over het plein, en de geur van lekkernijen stijgt op uit een nabij restaurant. De stad leeft. En wij leven mee.
Khiva: een stad als een schilderij
De reis van Buchara naar Khiva maken we met de sleeper train. Terwijl de trein door de woestijn glijdt, krijgen we thee aangeboden van een groep lokale mannen. Ze lachen, wijzen, en stellen vragen die we niet allemaal begrijpen, maar dat maakt niet uit. Reizen is soms ook zonder woorden verbonden zijn.
Khiva begroet ons met stilte. Binnen haar zandkleurige muren lijkt het alsof de tijd een andere richting heeft gekozen. De Itchan Kala, het oude centrum, is als een openluchtmuseum. Blauwe koepels, houten deuren vol houtsnijwerk, smalle straatjes vol zon en schaduw.
’s Ochtends vroeg, wanneer de zon nog laag staat, verandert de stad in een schilderij van licht. De patronen op de muren dansen, en het stof in de lucht glinstert als goud. We wandelen door straten waar ambachtslieden werken met hout, leer en zijde. Overal is iets te zien, iets te ruiken, iets te voelen. Op een klein plein speelt een meisje met een kat, terwijl haar moeder kruiden sorteert.
Het land dat tijd ademt
Na dagen vol kleur, licht en verhalen trekken we verder het binnenland in. In Khorezm bezoeken we de ruïnes van Toprak Kala, oude forten die ooit ter bescherming dienden. Nu staan ze als stille wachters in het zand, gevormd door de wind en de tijd.
Wanneer we terugkeren naar Tashkent, voelen we de overgang van oud naar nieuw. De hoofdstad is modern, vol brede lanen, koffiebarretjes en jonge mensen. Toch zie je ook hier de echo’s van het verleden: mozaïeken, madrassa’s en oude moskeeën die tussen de gebouwen oprijzen als herinneringen.
Oezbekistan is een land dat leeft in lagen. Een land waar het zand de verhalen bewaart van handelaren en koningen, waar het blauw van de koepels nog steeds het licht vangt van eeuwen geleden. En wanneer we terugreizen richting Europa, kijken we naar elkaar met een stil besef: sommige plekken verlaten je niet. Ze reizen met je mee, in herinnering en in hartslag. Oezbekistan is er zo een.
